آفلاتوکسین ها

آسپرژیلوس فلاووس برای گونه های مختلف پرندگان، بیماری زا بوده و قادر به ایجاد آسپرژیلوزیس در ماکیان، بوقلمون و گو نه های دیگر پرندگان است، تاکنون ۱۸ نوع آفلاتوکسین شناسایی شده است با این حال آفلاتوکسین های B1 ,  B2,G1,G2از سمومی هستند که در طبیعت با فراوانی بیشتری یافت می شوند. آفلاتوکسین های دیگر (M1.M2,P1,Q1، آفلاتوکسیکول و ...)هم وجود دارد که حاصل متابولیسم حیوانی با میکروبی سم آفلاتوکسین هستند.

از نظر شیمیایی، آفلاتوکسینها دیفوروكومارولاکتون" (از مشتقات ديفورو کوماین) هستند. آفلاتوکسین B نوع غالب سم تولیدی به وسیله آسپرژیلوس فلاووس و آسپرژیلوس پارازیتیکوس است که از قوی ترین سموم در میان آفلاتوکسین هاست. آسپرژیلوس فلاووس به طور عمده آفلاتوکسین هایB و B2 را تولید می کند، در حالی که آسپرژیلوس پارازیتیکوس بیشتر آفلاتوکسینهای G1 و G2 را تولید می کنند. البته همه سویه های قارچ آسپرژیلوس قادر به تولید آفلاتوکسین نیستند، ضمن اینکه عوامل ژنتیکی، محیطی و بیولوژیک بر مقدار آفلاتوکسین تولیدی قارچها مؤثرند.

آسپرژیلوسها می توانند در همه مراحل تولید، فراوری، حمل و نقل یا ذخیره سازی جیره غذایی، رشد و آفلاتوکسین تولید کنند. با این حال، وجود قارچ ها در غلات الزاما به معنی وجود آفلاتوکسین نیست، همان طور که نبود قارچ به مفهوم عدم آلودگی جیره به آفلاتوکسین نیست. آفلاتوکسینها در غلات بسیار پایدار بوده و ممکن است مدتها پس از توقف رشد قارچ در جیره غذایی یافت شوند.

جذب سم

دستگاه گوارش، ریه ها و پوست مهم ترین محل جذب آفلاتوکسینها هستند. این سموم ترکیباتی محلول در چربی اند، بنابراین به آسانی از راه دستگاه گوارش و پوست به داخل بدن جذب می شوند.

- انتشار

آفلاتوکسین ها به راحتی در بسیاری از بافت های نرم و چربی بدن ماکیان منتشر می شوند، در عین حال بیشترین انباشتگی آن هم در اندام هایی مانند کبد و کلیه که در متابولیسم سموم نقش دارند، ا مشاهده می شود. یک روز پس از مصرف یک دز آفلاتوکسیB نشان دار در مرغان تخم گذاری بیشترین مقدار سم در کبد و پس از آن به ترتیب در کلیه، عضلات، پانکراس، بافت چربی و ریه ها دیده شد. در پژوهشی دیگر، محققان جوجه های گوشتی را به مدت ۳۵ روز با جیره دارای

۲ppm آفلاتوکسین B1 و1/۳ppm آفلاتوکسینB2 تغذیه کردند. سه ساعت بعد از تغذیه با جیره مسموم آفلاتوکسینهای B1 و B2 در همه بافت های جوجه ها قابل اندازه گیری بود و بیشترین تراکم سم در بافت کبدی مشاهده شد. در آزمایشی پس از تجویز آفلاتوکسین نشان دار به مرغان تخم گذار و در پی آن بعد از تجزیه بافتی، تراکم آفلاتوکسین در کبد، دو برابر موجود در کلیه ها و شش برابر موجود در عضلات آن مرغان مشاهده شد .

سمیت و چگونگی اثر آفلاتوکسینها آفلاتوکسین

آفلاتوکسین  B1  ترکیبی است که با LD50 حدود1 تا50 میلی گرم بر کیلوگرم که برای بیشتر گونه های حیوانی بسیار سمی است، ضمن اینکه سمیت آن در بعضی از گونه های حیوانی حساس تر مانند ماهی قزل آلا، گربه ها و جوجه اردکها با LD50 کمتر از ۱mg/kgزیاد است. آثار سمی آفلاتوکسین به دز و مدت زمان مصرف آن بستگی دارد و بر این اساس عوارض آن به دو فرم حاد و مزمن مشاهده می شود.

مسمومیت حاد بیشتر به عنوان یک بیماری هپاتوتوکسیک قوی تشخیص داده شده که از نظر بالینی با و بی اشتهایی، زردی مخاط و خونریزی همراه است. پرندگان جوان به آفلاتوکسين حساس ترند

نشانه های درمانگاهی و جراحات آفلاتوکسینها

- آثار سمی آفلاتوکسینها در جوجه های گوشتی

نشانه های بالینی، جراحات ماکروسکوپیک، هیستوپاتولوژی و نیز تأثير سم بر عملکرد جوجه گوشتی در آفلاتوکسیکوز تجربی و طبیعی از سرتاسر دنیا گزارش شده است. بی اشتهایی، کاهش وزن، افزایش ضریب تبدیل غذایی، افسردگی، عدم تعادل و زمین گیری از نشانه های اولیه مسمومیت با این سم است که در صورت تداوم، پرنده مبتلا تلف می شود .

در کالبد گشایی، کبد ترد، متورم و نکروزه دیده می شود، ضمن اینکه آفلاتوکسین موجب بزرگی طحال، پانکراس و نیز تحلیل بورس فابریسیوس و تخليه لمفوسیت های آن می شود. در بررسی میکروسکوپیک، واکوئوله شدن هپاتوسیتها، هیپرپلازی سلول های مجاری صفراوی و افزایش ذخيرة چربی در کبد یا عارضه کبد چرب از دیگر نشانه های ناشی از مسمومیت مزمن با آفلاتوکسینهاست .

با مصرف جیرۂ آلوده به آفلاتوکسین هماتوکریت، هموگلوبین کاهش، و نیز تابلوی پروتیین تام سرم به علت کاهش مقادیر آلفا و بتا گلوبولین و آلبومین تغییر می یابد. بنابراین در ماکیان، تغییر فعالیت آنزیم های سرم می تواند معیاری برای ارزیابی مسمومیت با آفلاتوکسین باشد.

- آثار سمی آفلاتوکسین ها در مرغان تخم گذار

کاهش تولید تخم و وزن آن، افزایش چربی کبد و تغییر در برخی از پارامترهای بیوشیمیایی سرم از برجسته ترین تظاهرات آفلاتوکسیکوز تجربی در مرغان تخم گذار است. به نظر می رسد که آفلاتوکسین از راه اختلال در انتقال چربی از کبد به تخمدان، بر مقدار تولید تخم تأثیر می گذارد. تلفات زیاد و کاهش ناگهانی تولید تخم در موارد بروز طبیعی آفلاتوکسیکوز هم گزارش شده است.

آثار آفلاتوکسین بر سیستم ایمنی طیور

هر چند تضعیف ایمنی ناشی از آفلاتوکسین B در ماکیان و بوقلمونها پیاپی گزارش شده است، مکانیسم این سرکوب به طور کامل مشخص نیست. آثار سوء آفلاتوکسین بر کمپلمان، انترفرون و پروتئین های سرم، متعاقب آسیب های کبدی و مهار ساخت پروتیین ها، از دلایل احتمالی تضعیف ایمنی است. از طرفی آفلاتوکسین موجب آپلازی تیموس و تضعیف ایمنی سلولی، کاهش ۳۸-۲۵ درصدی وزن بورس فابریسیوس و تخليه لنفوسیتهای آن در جوجه هایی شده است.

در پژوهشی آفلاتوکسین فعالیت کمپلمان را در ماکیان و بوقلمونها کاهش داده و اثر سوهن پادتن علیه پاستورلا مولتی سیدا و ویروس نیوکاسل داشته است، به نظر می رسد که افلاتوکسین بر ایمنی سلولی و مقادیر زیاد آن، بر تولید ایمونوگلوبین و ایمنی هومورال تأثیرمیگذارد.

سم زدایی جیره غذایی آلوده به آفلاتوکسین

 - تغییر جیره غذایی

آلودگی مواد غذایی و جیره به آفلاتوکسین ها در حقیقت اجتناب ناپذیر است، به ویژه در منا گرمسیری که رطوبت و دمای محیط شرایطی را برای رشد قارچ آسپرژیلوس و در نتیجه تولید مایکوتوکسین ها فراهم می کند. به همین دلیل، سیاست های مختلفی در جهت به حداقل رساندن آثار سوء آفلاتوکسین ها بر حیوانات مزرعه و نیز پیشگیری از انتقال آن به انسان صورت گرفته است. این برنامه ها شامل استفاده از مکمل های غذایی و سم زدایی جیره آلوده به آفلاتوکسین است (۴۰).

افزودن آنتی اکسیدان های طبیعی و ساختگی، ویتامین های محلول در آب و چربی، سلنیوم، اسیدهای آمینه گوگرددار و آنتی بیوتیک ها به جیرۀ طیور و افزایش سطح پروتیین خام جیره، شیوه هایی هستند که برای مقابله با آثار سوء آفلاتوکسین مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهشی افزایش پروتئین و ویتامین های ریبوفلاوین، پیریدوکسین، اسیدفولیک و کولین موجب محافظت بلدرچین های ژاپنی تخم گذار در برابر آثار سوء آفلاتوکسین شده است. آثار متقابل آفلاتوکسین با ویتامین ها در پرندگان به روشنی بیان نشده است و اقتصادی بودن این روش ها در شرایط مزرعه هم باید مورد توجه قرار گیرد .

آزمایش های تغذیه ای نشان داده است که افزودن ویتامین ها به جیره، حتی تا ۴ برابر مقادیر توصیه شده در NRC، بر اثر سوء آفلاتوکسین روی رشد جوجه ها مؤثر نخواهد بود . در حالی که جیره های دارای آفلاتوکسین و فقیر از ویتامین D و کوله کلسیفرول بر سرعت رشد جوجه تاثیر منفی داشته و سبب تشدید بروز ناهنجاریهای استخوانی، از جمله TD شده است که شاید به اثر سوء آفلاتوکسیکوز در روند تولید متابولیت های مختلف ویتامین D در کلیه مربوط باشد.

-سم زدایی جیره و مواد غذایی آلوده به آفلاتوکسین

اقداماتی که برای زدودن آفلاتوکسین از جیره و مواد غذایی انجام می گیرد بر تجزیه، تخریب، غیرفعال کردن یا حذف سم از مواد غذایی به روشهای فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک متمرکز شده است. از طرفی فرایند سم زدایی موفق، باید اقتصادی و قادر به حذف همه سم و باقیمانده های آن باشد و در عین حال اثر سویی بر ارزش غذایی فراورده ایجاد نکند. روشهای فیزیکی سم زدایی شامل:

استخراج با حلال های آلی، غیرفعال کردن با حرارت، اشعه دادن و جذب سطحی آن است زن

با حرارت بسیار مقاوم اند، بنابراین شیوه های حرارتی، تغيير اندکی در مقدا آفر توکسین جیره ایجاد می کند. در عوض، ترکیباتی وجود دارند که از دستگاه گوارش جن و با ایجاد پیوند فیزیکی با سموم، از جذب آنها ممانعت به عمل می آورند.

درمان با مواد جاذب همواره یکی از مهم ترین شیوه های جلوگیری از جذب مواد سمی د گوارش بوده است. استفاده از مواد جاذب نظیر ذغال فعال و سیلیکات به صورت وسیع در حیوانی معرض آفلاتوکسین های جیره قرار گرفته اند، بررسی شده است. به طور معمول زغال فعال، با دز ۲۰-۱۲وزن بدن در حیوانات اهلی تجویز می شود. در پژوهشی افزودن ppm ۲۰۰ زغال فعال به جیره جوجه های گوشتی که دارای ppm.0.5آفلاتوکسین B1 بود تا حدودی در کاهش آثار سوء آفلاتوکسین بر سرعت رشد و پارامترهای بیوشیمیایی آن مؤثر بوده است .

آلومینوسیلیکات سدیک-کلسیک هیدارته (HSCAS) که اغلب برای جلوگیری از سفت شدن جیره حیوانات به آن اضافه می شود، برای کاهش سطح آفلاتوکسین در دسترس از راه جذب انتخابی، استفاده شده است. در پژوهشی افزودن HSCAS به جیره جوجه های گوشتی و بوقلمون های جوان اثر تضعیف کنندگی آفلاتوکسین بر رشد را به طور معنی داری کاهش داد. در حالی که از آثار سمی تریکوتسن یا اکراتوکسین A محافظت به عمل نیاورد.

در کشورهای آفریقای جنوبی، سنگال، برزیل و چندین کشور از اعضای جامعه اقتصادی اروپا مانند فرانسه، آمونیاک یا ترکیبات مرتبط با آن بیشترین کاربرد عملی را برای زدودن آلودگی به آفلاتوکسین در فراورده های خام کشاورزی مانند ذرت، تخم پنبه و کنجاله های تخم پنبه و بادام زمینی به عهده دارد . استفاده از پراکسید هیدروژن ( H2O2) یکی دیگر از روش های شیمیایی است که برای خنثی کردن آفلاتوکسین یا مهار تولید آفلاتوکسین استفاده میشود. H202 یک ترکیب اکسید کننده قوی است که سبب از بین رفتن آفلاتوکسینها به مقدار ۹۷ درصد در مواد غذایی می شود.